W krajach Europy Środkowej zbiorowa pamięć funkcjonuje w szczególnie złożonym kontekście. Zmiany polityczne wywołują problem oceny systemu komunistycznego, prowokują także do nowego odczytania przeszłości nieco dalszej (okres międzywojenny, druga wojna światowa). (...) Różne wątki sporów toczonych w ciągu minionych kilkunastu lat mają dwie cechy wspólne. Po pierwsze, w sporze o polską pamięć dochodzi do wyartykułowania przeciwstawnych stanowisk wynikających z diametralnie odmiennego postrzegania tych samych faktów przez uczestników wydarzeń z przeszłości należących do różnych narodów i grup społecznych, często dawnych wrogów, a dziś równorzędnych uczestników publicznego dyskursu. Drugą wspólną cechą jest praktyczny charakter sporów o przeszłość: nowa interpretacja wydarzeń z przeszłości często bywa uzasadnieniem pozwu, w którym powód domaga się konkretnych pieniędzy jako rekompensaty za krzywdy doznane w przeszłości przez niego lub przez jego przodków. Artykuły zamieszczone w tym tomie w sposób wszechstronny, interesujący, a przede wszystkim kompetentny podejmują tę tematykę.