Podział terytorialny Polski, dokonany przez hitlerowskie Niemcy i ZSRR w 1939 roku, zaraz po zakończeniu działań wojennych - nazywano często IV rozbiorem - ustalił trzy wyraźne strefy: ziemie polskie przyłączone do III Rzeszy (województwa: pomorskie, śląskie, poznańskie, część warszawskiego, duża cześć łódzkiego i niewielka część kieleckiego); ziemie polskie przyłączone do Związku Sowieckiego (województwa: część wileńskiego, białostockie, nowogródzkie, poleskie, wołyńskie, tarnopolskie, stanisławowskie, duża część lwowskiego; w 1940 r, po zajęciu Litwy także pozostała część województwa wileńskiego znalazła się w granicach ZSRR); oraz tak zwane Generalne Gubernatorstwo, znajdujące się pod całkowitą władzą hitlerowców (województwa: część białostockiego, większość "warszawskiego, całe lubelskie, większa część kieleckiego, część lwowskiego (na zachód od rzeki San), oraz większość krakowskiego, bez części zachodniej, włączonej do III Rzeszy). Podział ten komplikował działalność konspiracyjną we wszystkich trzech obszarach z powodu silnie strzeżonych trzech kordonów i wprowadzonego terroru przez okupantów. Na tym nie kończyły się utrudnienia. We wszystkich trzech strefach niektóre środowiska polityczne, przemysłowo — ekonomiczne, lub regionalne, wywodzące się głównie z mniejszości narodowych, podjęły dobrowolnie współpracę z okupantem, przeciwko najżywotniejszym interesom Polski i Polaków (temat ten omawiam także w innych rozdziałach - uwaga autora).