Niccolo Machiavelli uchodzi za zimnego i wyrachowanego mistrza intrygi politycznej. Zasada „cel uświęca środki”, przyzwolenie na wszelkie okrucieństwo, usprawiedliwienie krętactw i wiarołomstwa, pochwała despotycznych i tyrańskich rządów – to w powszechnym przekonaniu wkład włoskiego myśliciela w tradycję polityczną. Książka Maurizio Viroliego Uśmiech Machiavellego pozwala się przekonać, jak bardzo jednostronna i niesprawiedliwa jest to opinia. Autor prezentuje postać florenckiego humanisty na barwnym tle politycznego zamętu panującego w Italii na przełomie XV i XVI wieku. Wielką zaletą książki jest to, że wyraźnie zafascynowany osobowością Machiavellego autor we wzorowy sposób łączy zgodną z wszelkimi regułami sztuki historycznej naukową skrupulatność z pisarskim talentem. Viroli w przejrzysty sposób prezentuje kształtowanie się koncepcji politycznych i filozoficznych włoskiego humanisty, ich nierozerwalny związek z jego działalnością jako męża stanu. Myśl Machiavellego rodzi się w świecie nieustannie zmieniających się sojuszy między włoskimi książętami, bezpardonowo rywalizującymi o władzę z papiestwem. Pozorny brak skrupułów okazuje się realistyczną odpowiedzią na wyzwania niespokojnej epoki. Jednak ten chłodny analityk mechanizmów władzy jest jednocześnie utajonym idealistą, patriotą marzącym o zjednoczeniu Włoch pod berłem Medyceuszy, a pod maską cynika kryje się wyrafinowany pisarz wrażliwy na kobiece wdzięki. Osobista perspektywa, z której Viroli portretuje swojego bohatera, sprawia, że nie sposób oderwać się od książki prezentującej obfitą w dramatyczne zwroty i pełną paradoksów biografię.