Zasadnicza część prac zebranych w niniejszej publikacji jest poświęcona problematyce polskiej, ściślej - procesowi formowania się polskiego społeczeństwa obywatelskiego. Zamysłem autora nie było jednak, jak można by oczekiwać, pokazanie przeobrażeń społeczeństwa polskiego, które nastąpiły po upadku systemu tzw. realnego socjalizmu w roku 1989, czyli w wyniku odzyskania przez Polskę niepodległości, przestawienia gospodarki z planowej na wolnorynkową, a także wejścia naszego kraju do politycznych, gospodarczych oraz militarnych struktur Europy, i szerzej - zachodniego świata. Przeciwnie. Motywem przewodnim tej książki jest próba pokazania, że rola wymienionych czynników w przeobrażeniach społeczeństwa polskiego jest w istotny sposób ograniczana i modyfikowana, niekiedy wręcz wypaczana, przez tradycyjne elementy czy też wzory kulturowe, ukształtowane i utrwalone w narodowej historii. Oddziaływanie tych tradycyjnych czynników kulturowych będzie z czasem słabnąć. Ów czas trzeba wszelako widzieć w perspektywie historycznie długiego trwania społeczeństw. W procesie słabnięcia starych wzorców kulturowych znaczącą rolę odegrają przemiany świadomości zbiorowej. I z myślą o owych koniecznych przemianach przygotowałem tę książkę. Fragment Słowa od autora