Książka przedstawia zagadnienia z zakresu historii społecznej okresu II wojny światowej. Z powodu złożoności sytuacji narodowościowej i politycznej wojna dotknęła ludność Śląską w sposób szczególny. Miliony osób stąd uciekło bądź zostało wypędzonych, miliony przybyło - wielokrotnie wbrew własnej woli. Tym zmianom demograficznym jest poświęcona niniejsza praca. Tom składa się z dwóch części. Pierwsza zawiera artykuły pracowników naukowych Polskiej Akademii Nauk w Warszawie, katowickiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej oraz Uniwersytetu Opolskiego. Na podstawie materiałów wspomnieniowych i prywatnej korespondencji zostały opisane m.in. wojenne i powojenne doświadczenia Górnoślązaków wcielonych do Wehrmachtu, losy członków przedwojennej mniejszości polskiej oraz rodzin przesiedlonych na Górny Śląsk ze wschodnich województw II Rzeczypospolitej. Omówiono także kwestię dezintegracji rodzin górnośląskich w rezultacie deportacji do Związku Sowieckiego w 1945 r. Na część drugą składają się prace studentów historii Uniwersytetu Opolskiego, oparte na zebranych przez nich relacjach ich krewnych. Przedstawiają one życie codzienne i losy ich własnych rodzin, eksponując troski i zmagania ludzi, którzy stali się ofiarami wojny i przesiedleń. Dotyczy to zarówno autochtonicznych Ślązaków, osób z różnych stron Polski, które po wojnie zdecydowały się przenieść na Śląsk, jak i rodzin wysiedlonych z Kresów Wschodnich.