Prawo do dobrowolnego zrzeszania się należy do fundamentalnych praw człowieka, a swoboda działania i zaangażowanie obywateli w życie społeczne są podstawą prawdziwej demokracji. Wśród inicjatyw i instytucji, których nie można zaliczyć ani do struktur państwowych i samorządowych, ani do działalności gospodarczej, można wyodrębnić organizacje pozarządowe, czyli takie, których podstawową działalnością jest wolontarystyczne zaangażowanie i które finansowane są z darowizn, subwencji i dotacji. Są to organizacje niedążące do uzyskania zysku lub zdobycia władzy. Sprawnie funkcjonujące państwo nie może obejść się bez aktywności obywatelskiej, która przejawia się w działaniach organizacji pozarządowych na rzecz dobra publicznego. Obecnie sektor organizacji pozarządowych w Polsce jest już bardzo różnorodny i podejmuje działania prawie we wszystkich dziedzinach życia, zajmując się pomocą społeczną, kulturą, edukacją, rozwojem lokalnym, ekologią, prawami człowieka, rozwojem przedsiębiorczości, ochroną zwierząt, prawami mniejszości. Ponad milion obywateli jest społecznie zaangażowanych w działania 63 tys. aktywnych fundacji i stowarzyszeń, a dla przeszło 120 tys. osób jest to stałe miejsce pracy. W Polsce zarejestrowanych jest ok. 45 tys. organizacji pozarządowych, z których 2/3 prowadzi aktywna działalność. Głównymi obszarami ich pracy są: — działania na rzecz ochrony zdrowia i rehabilitacji (20% działających organizacji), — pomoc społeczna i charytatywna (17%), — działalność edukacyjna i oświatowa (16%), — sztuka, kultura, ochrona zabytków, tradycja (11%). Jednostki wolontarystyczne nie są spółkami prawa handlowego i zwykle nie prowadzą działalności gospodarczej.