Materiały źródłowe zamieszczone w niniejszym tomie prezentują działalność różnych nurtów życia politycznego, stosunki narodowościowe i wyznaniowe, przemiany społeczno-gospodarcze, życie kulturalne i szkolnictwo w Pułtusku i ziemi pułtuskiej w XIX i XX w. Obejmują one wydarzenia od utraty niepodległości w 1795 r., aż po 1956 r. – zamykający tragiczny rozdział stalinizmu w najnowszych dziejach państwa polskiego.