Wydaje się, ze już w dwudziestoleciu międzywojennym w pracach psychologów można dostrzec początki budzenia się poczucia tożsamości psychologii nie tylko jako nauki przyrodniczej, ale także nauki humanistycznej, po części także wyraźnie zaangażowanej w realizację zadań wynikających z potrzeby życia społecznego. Ze szczególnym szacunkiem i uznaniem powinniśmy czytać teksty niemieckich autorów, którzy otwarcie i kompetentnie pokazują skomplikowaną sytuację psychologii w ich kraju, po przejęciu władzy przez narodowych socjalistów. Mają one wartość dokumentów. Ich zaletą jest odróżnienie dwóch „przedmiotów badania” psychologii i - wówczas bardzo zróżnicowanej grupy - psychologów. Rzecz oczywista nie jest to obraz kompletny. Myślę, że podobne walory będą posiadać teksty polskich autorów dla czytelnika niemieckiego. Mam nadzieję, ze pomogą one również polskim czytelnikom zlikwidować wiele białych plam dotyczących powstawania i tworzenia się polskiej psychologii w okresie międzywojnia. Pokazują one bowiem pierwsze kroki nauki, którą cechowało w takim samym stopniu dążenie do samodzielności, jak i poczucie przynależności do Europy. Ich teksty przynoszą informacje o takich fragmentach historii polskiej psychologii, o których zapomniano, wyparto z pamięci lub zdyskredytowano. Problemy i przykłady, opisane zarówno w tekstów autorów niemieckich jak i polskich, chociaż dotyczą wąskich zagadnień, mają jednak charakter reprezentatywny i doniosłą wymowę. Czytelnik obeznany z historią psychologii znajdzie w nich ważne uzupełnienie swojej wiedzy. Dla innych będą one być może zachętą do samodzielnych poszukiwań. Być może kiedyś powstanie syntetyczna, obiektywna i wnikliwa historia psychologii europejskiej.