PRZEDMOWA Tak zastęp prowadzę, jak to widziałem w tym zastępie, w którym się sam wychowałem. Tak postępuję wobec chłopców, jak mój zastępowy zachowywał się względem mnie. Tak zareaguję na trudności, jak mi to w krew weszło podczas harców i zajęć mego zastępu, gdy jako jeden w gromadzie lub też wysunięty jako jednostka na odpowiedzialne stanowisko musiałem radzić sobie w przygodzie, na którą wwiódł mnie mój zastęp. Morowy zastęp jest tym prawdziwym wychowawcą, który z przyszłego wodza zdolności wodzowskie wydobywa, kształtuje, wykorzystuje dla celów początkowo łatwych, później coraz trudniejszych, aż stanie się możliwym postawić go na czele powierzonych mu na stałe chłopców. Co robić, by zastęp istotnie był morowym — by dostarczał ustawicznych okazyj do wyrabiania się kierowniczych typów — to właśnie jest tematem niniejszej książki. Autor jej, stary wyga harcmistrz, doświadczony w harcach i przewodzeniu — wprowadza czytelnika na szlak przygód tak dobranych, że kto tym szlakiem swój zastęp powiedzie, ten z radością ujrzy, że z biegiem czasu na czoło wysuną mu się najdzielniejsi i najsprytniejsi. „Pierwszy trop“ wytyczył na tym szlaku Leopold Unge­heuer swą książką „Próby wodzów“, wskazując, że grupa społeczna wyeliminuje na czoło ludzi najdzielniejszych, władczych, prawdziwie harcerskich tylko wtedy, gdy jest pod­dawana w swym organizacyjnym życiu próbom odwagi, pró­bom siły, próbom sprytu: próbom wodzów.