W prezentowanej książce znalazły się rozprawy i szkice, omawiające czynniki miastotwórcze mazowieckiego regionu, m.in. wpływ handlu, szlaków komunikacyjnych, garnizonów wojskowych, przemysłu, zmian demograficznych i migracji ludności. Szczególnie miasta większe, siedziby władz administracyjnych, przyciągały coraz liczniejsze jednostki aktywne, osoby poszukujące pełnych możliwości i rozwoju. W omawianych materiałach podjęto również kwestię gospodarki finansowej miast mazowieckich w latach Królestwa Polskiego, co może być też interesujące dla samorządów miejskich III Rzeczypospolitej. Warto podkreślić, iż dwa artykuły nawiązują do stanu sanitarnego miast Mazowsza i rozwiązywania problemów ochrony zdrowia mieszkańców, zarówno w okresie porozbiorowym, jak i w latach II Rzeczypospolitej. Mazowieckie miasta i miasteczka na przestrzeni XIX i XX stulecia i później inspirowały życie gospodarcze, społeczne i kulturalne regionu. Nie było to zadanie ani łatwe, ani proste z uwagi na jego opóźnienie cywilizacyjne i zniszczenia spowodowane wojnami i klęskami żywiołowymi, brakiem środków materialnych. Szczególnie dotkliwe w sytuacji miast i miasteczek Mazowsza i ich mieszkańców stały się represje caratu po stłumieniu powstania styczniowego. Wiele z nich utraciło prawa miejskie, także z przyczyn ekonomicznych, nie mogąc sprostać rywalizacji z innymi ośrodkami. Napływali do nich uwolnieni z pańszczyzny chłopi i tzw. wysadzenia z siodła, tj. szlachta zaściankowa, licząca na Mazowszu ok. 20% jego populacji. Publikacja powstała we współpracy z Akademią Humanistyczną im. A. Gieysztora i Akademickim Towarzystwem Naukowo-Edukacyjnym ATENA.