Kolejny tom dzieł Czesława Miłosza zawiera zbiór esejów powstałych w czasie wojny. Przenikliwy rozrachunek intelektualisty z nowoczesnymi mitami i ideałami, przeprowadzony w obliczu ich klęski, a dokonany w cyklu świetnych esejów poświęconych wybitnym tekstom literackim (Defoe, Balzac, Stendhal, Gide, Tołstoj, Witkacy) i filozoficznym (James, Nietzsche, Bergson). Drugą część tomu wypełnia eseistyczna korespondencja Miłosza z Jerzym Andrzejewskim, pochodząca z tego samego okresu i poruszająca pokrewne tematy. Nieraz więcej bywa rozterki niż pewności. Pod tym względem książka stanowi wyraz ciemnych czasów, w których jakakolwiek pełna realizacja jest zadaniem niemal nad siły. Wartość więc jej polega raczej na tym, że jest w niej coś z intelektualnego pamiętnika.