Stosunkowo duże zainteresowanie oceną zdrowia psychicznego członków kontrowersyjnych grup religijnych nierzadko napędzane jest potrzebą weryfikacji bądź falsyfikacji popularnych tez o stosowaniu przez członków tzw. sekt technik zmiany osobowości (np. prania mózgu"", kontroli umysłu""). Stąd badacze zastanawiają się, czy przynależność do grup religijnych, uznanych przez pewne środowiska opiniotwórcze za destrukcyjne, rzeczywiście może sprzyjać wystąpieniu znaczących zmian osobowości, pojawieniu się lub nasileniu zaburzeń. Inni stawiają odwrotne pytanie: może to właśnie specyficzne cechy osobowości, zaburzenia lub inne czynniki jednostkowe warunkują decyzje o przystąpieniu do kontrowersyjnych grup religijnych?