Monografia stanowi próbę weryfikacji założeń filozoficznych, na których August Cieszkowski oparł swoją holistyczną interpretację historii. Koncepcja czołowego przedstawiciela XIX w., myśli polskiej okresu międzypowstaniowego, przedstawiona po raz pierwszy w Prolegomenach do historiozofii, zakłada, że adekwatne uchwycenie istoty procesu historycznego wymaga radykalnie pojętego ujęcia całościowego. Autor nawiązuje do Heglowskiego paradygmatu filozofii dziejów, z którego pochodzi idea holistycznej "dialektyki historii" Augusta Cieszkowskiego.